توضیحات کاربردی

تعريف اشخاص وابسته (رک: بند 9- ب)

اشخاص وابسته بسيار با نفوذ

ت-1.    اشخاص وابسته، به دليل توانایی اعمال کنترل یا نفوذ قابل ملاحظه، ممکن است در موقعیتی باشند که نفوذ بسيار زيادي بر واحد تجاری یا مدیران اجرايي آن اعمال کنند. توجه به چنین وضعيتي هنگام تشخيص و ارزيابي خطرهای تحریف بااهمیت ناشی از تقلب، ضروري است. توضيحات بيشتر در باره این موضوع در بندهای ت-24 و ت-25 ارائه شده است.

واحدهای تجاری با مقاصد خاص به عنوان اشخاص وابسته

ت-2.    در برخی شرایط، واحد تجاري علي‌رغم مالكيت بخش ناچيزي از سرمايه يك واحد تجاري با مقاصد خاص يا حتي نداشتن مالكيت در آن، ممكن است به لحاظ محتوايي بر آن واحد كنترل داشته باشد و در نتيجه واحد تجاري با مقاصد خاص شخص وابسته محسوب ‌شود.

روشهای ارزيابي خطر و اقدامات مرتبط با آن

خطرهای تحریف بااهمیت مربوط به روابط و معاملات با اشخاص وابسته

ملاحظات خاص واحدهای بخش عمومي

ت-3.    مسئولیت حسابرس واحدهای بخش عمومي در خصوص روابط و معاملات با اشخاص وابسته ممکن است تحت تأثیر الزامات قانونی و مقرراتی باشد. در نتیجه، مسئولیتهای حسابرس واحدهای بخش عمومي ممکن است به شناسایی خطرهای تحریف بااهمیت مربوط به روابط و معاملات با اشخاص وابسته محدود نباشد، بلکه ممکن است شامل مسئولیت گسترده‌تری برای شناسایی خطرهای عدم رعایت قوانین و مقررات حاکم بر واحدهای بخش عمومي (که الزامات خاصی را در انجام عملیات تجاری با اشخاص وابسته وضع می‌کنند) نیز باشد.

شناخت روابط و معاملات با اشخاص وابسته

مذاکره بین اعضای گروه حسابرسی (رک: بند 11)

ت-4.    موضوعاتی که ممکن است در مذاکره بین اعضای گروه حسابرسی مطرح شود عبارتند از:

• ماهیت و میزان روابط و معاملات واحد تجاری با اشخاص وابسته (برای مثال، استفاده از سوابق حسابرسی موجود در مورد اشخاص وابسته مشخص شده که بعد از هر حسابرسی به روز شده است).
• تأکید بر اهمیت حفظ نگرش تردید حرفه‌ای در تمام مراحل حسابرسی در خصوص احتمال تحریف بااهمیت مربوط به روابط و معاملات با اشخاص وابسته.
• وجود شرایط یا موقعیتهایی برای واحد تجاری که ممکن است حاكي از وجود روابط و معاملات با اشخاص وابسته‌اي باشد که مدیران اجرايي آنها را برای حسابرس مشخص یا افشا نکرده‌اند.
• سوابق یا مدارکی که ممکن است حاكي از وجود روابط یا معاملات با اشخاص وابسته باشد.
• اهمیتی که مدیران اجرایی و ارکان راهبري واحد تجاری نسبت به تشخيص و افشای روابط و معاملات با اشخاص وابسته قائل هستند و خطر زیرپاگذاري کنترلهای مربوط توسط مدیران اجرايي.

ت-5.    علاوه بر این، مذاكره در رابطه با تقلب ممکن است شامل توجه ویژه به نحوه مشارکت اشخاص وابسته در تقلب باشد. برای مثال:

• نحوه استفاده احتمالی از واحدهای تجاری با مقاصد خاص تحت کنترل مدیران اجرايي برای تسهیل مدیریت سود.
• نحوه انجام معاملات بین واحد تجاری و شرکای تجاری مدیران كليدي برای تسهیل سوءاستفاده‌ از داراییهای واحد تجاری.

هويت اشخاص وابسته واحد تجاری (رک: بند 12-الف)

ت-6.    به منظور رعایت الزامات استانداردهای حسابداری، سیستمهای اطلاعاتی واحد تجاری به گونه‌اي طراحي مي‌شود كه روابط و معاملات با اشخاص وابسته را ثبت، پردازش و تلخیص كند. بنابراین، انتظار مي‌رود مديران اجرايي فهرست کاملی از اشخاص وابسته و تغییرات آن نسبت به دوره قبل را در اختیار داشته باشند. برای حسابرسیهای بعدی، پرس و جو از مدیران اجرايي، مبنایی را برای مقایسه اطلاعات ارائه شده توسط مدیران اجرايي با سوابق اشخاص وابسته که توسط حسابرس در حسابرسیهای قبلی گردآوری شده است، فراهم می‌آورد.

ت-7.    با این حال، واحد تجاری ممکن است دارای چنین سیستمهای اطلاعاتی نباشد. در چنین شرایطی، این احتمال وجود دارد که مدیران اجرايي از وجود همه اشخاص وابسته آگاهی نداشته باشند. با این حال، پرس و جو از مدیران اجرايي (موضوع بند 12) همچنان باید انجام شود، زیرا ممکن است مدیران اجرايي از وجود اشخاص وابسته آگاه باشند. اما در چنین مواردی، پرس و جوهای حسابرس در خصوص هویت اشخاص وابسته واحد تجاری احتمالاً بخشی از روشهای ارزيابي خطر و اقدامات مرتبط با آن را شکل می‌دهد که طبق استاندارد حسابرسی 315 برای گردآوری اطلاعات در خصوص موارد زیر اجرا می‌شود:

• ساختارهای مالکیتی و راهبری واحد تجاری،
• انواع سرمایه‌گذاریهایی که واحد تجاری انجام داده است يا در صدد است انجام دهد، و
• روش سازماندهی واحد تجاری و چگونگی تأمین مالی آن.

در شرایط خاص وجود روابط مبتني‌ بر کنترل مشترک، همان‌گونه كه احتمال بیشتری وجود دارد که مدیران اجرايي از چنین روابطی به دليل اهميت اقتصادی آن برای واحد تجاری آگاه شوند، پرس و جوهای حسابرس نيز مؤثرتر خواهد بود به شرطي كه پرس و جوها بر این موضوع متمرکز شود که آیا اشخاصی که در معاملات عمده با واحد تجاری مشارکت می‌کنند، يا واحد تجاري منابع قابل توجهي را در اختيار آنها قرار مي‌دهد، اشخاص وابسته هستند یا خیر.

ت-8.    در حسابرسی گروه، طبق استاندارد 600، حسابرس گروه بايد فهرست اشخاص وابسته تهیه شده توسط مدیران اجرايي گروه و اشخاص وابسته دیگری را که حسابرس گروه از آنها آگاه می‌شود در اختیار هر یک از حسابرسان بخش قرار دهد[2]. در مواردی که واحد تجاری به عنوان بخشی از یک گروه محسوب می‌شود، این اطلاعات، مبنای مفیدی را برای پرس و جوهای حسابرس از مدیران اجرايي در خصوص هویت اشخاص وابسته واحد تجاری فراهم می‌کند.

ت-9.    همچنین حسابرس ممکن است در جریان پذیرش کار جديد یا تداوم کار قبلی، برخی اطلاعات راجع به هويت اشخاص وابسته را از طریق پرس و جو از مدیران اجرايي بدست آورد.

کنترلهای واحد تجاری بر روابط و معاملات با اشخاص وابسته (رک: بند 13)

ت-10.   منظور از سایر كاركنان واحد تجاری، اشخاصی است که احتمالاً از روابط و معاملات با اشخاص وابسته واحد تجاری و کنترلهای واحد تجاری بر چنین روابط و معاملاتی آگاهی دارند. اين افراد ممکن است شامل اشخاص زیر باشند، البته تا جایی که این افراد جزء مدیران اجرایی واحد تجاری نباشند:

• ارکان راهبري واحد تجاری،
• کارکنانی که در شروع، پردازش، یا ثبت معاملات عمده خارج از روال عادی عملیات واحد تجاری، مشارکت دارند و افرادی که بر این کارکنان نظارت دارند یا آنها را سرپرستی می‌کنند،
• حسابرسان داخلی، و
• مدير امور حقوقی.

ت-11.   حسابرسی با این فرض انجام می‌شود که مدیران اجرایی و ارکان راهبري واحد تجاری، مسئولیت تهیه و ارائه صورتهای مالی طبق استانداردهای حسابداری را به عهده دارند. این مسئولیت شامل طراحی، اعمال و حفظ کنترلهای داخلی مربوط به تهیه صورتهای مالی است به گونه‌ای که اين صورتها عاری از تحریف بااهمیت ناشی از تقلب یا اشتباه باشد[3]. لذا، مدیران اجرایی با نظارت ارکان راهبري مسئوليت دارند طراحی، اعمال و حفظ کنترلهای کافی بر روابط و معاملات با اشخاص وابسته به گونه‌اي انجام شود كه این روابط و معاملات طبق استانداردهاي حسابداري مربوط به درستی مشخص و افشا شود. ارکان راهبري واحد تجاری در نقش نظارتی خود، مسئول نظارت بر ایفای مسئولیت مدیران اجرایی در قبال چنین کنترلهایی هستند. صرف‌نظر از هر گونه الزامی که در استانداردهای حسابداری مقرر شده است، ارکان راهبري واحد تجاري ممکن است برای انجام مسئولیتهای نظارتی خود، اطلاعاتی را از مدیران اجرایی بدست آورند که در درک ماهیت و منطق تجاری روابط و معاملات با اشخاص وابسته به آنها کمک کند.

ت-12.   براي رعایت الزامات استاندارد 315 در خصوص کسب شناخت از محیط کنترلی[4]، حسابرس ممکن است ویژگیهای محیط کنترلی را که مربوط به کاهش خطرهای تحریف بااهمیت مرتبط با روابط و معاملات با اشخاص وابسته است مورد توجه قرار دهد. نمونه‌هایی از این ویژگیها به شرح زير است:

• ضوابط اخلاقي حاكم بر انجام معاملات خاص واحد تجاري با اشخاص وابسته (که به نحو مناسبي به اطلاع کارکنان ذيربط رسيده است و در عمل نيز رعايت می‌شود).
• سياستها و روشهایی برای افشای بدون محدوديت و به موقع منافعی که مدیران اجرایی و ارکان راهبري واحد تجاری در معاملات با اشخاص وابسته دارنـد.
• تعیین مسئولیتهاي تشخيص، ثبت، تلخیص، و افشای معاملات با اشخاص وابسته در واحد تجاري.
• اطلاع‌رساني و مذاكره به موقع مدیران اجرایی و ارکان راهبري راجع به معاملات عمده خارج از روال عادی عمليات واحد تجاری با اشخاص وابسته، شامل اینکه آیا ارکان راهبري واحد تجاری به طور مناسب، منطق تجاری این‌گونه معاملات را مورد بررسی قرار داده‌اند یا خیر (برای مثال، نظرخواهي از مشاوران حرفه‌ای برون‌سازمانی).
• وجود رهنمودهای شفاف برای تأیید معاملات با اشخاص وابسته‌ای که تضاد منافع واقعی یا ظاهری دارند، مانند تأیید توسط کمیته فرعی ارکان راهبري که دربرگیرنده افراد مستقل از مدیران اجرایی است.
• بررسیهای دوره‌ای حسابرسان داخلی، در صورت لزوم.
• اقدام به موقع مديران اجرايي برای حل موضوعات مربوط به افشای اطلاعات اشخاص وابسته مانند مشورت با حسابرس یا مشاور حقوقی برون‌سازمانی.
• وجود سياستها و روشهای خبرگيري، در صورت لزوم.

ت-13.   کنترلهای حاکم بر روابط و معاملات با اشخاص وابسته در برخی از واحدهای تجاری ممکن است به دلایلی مانند موارد زیر، ضعیف‌ یا بی‌اثر باشد یا اصلاً وجود نداشته باشد:

• عدم توجه کافی مدیران اجرایی به تشخيص و افشای روابط و معاملات با اشخاص وابسته.
• نبود نظارت مناسب توسط ارکان راهبري.
• نادیده گرفتن عمدی چنین کنترلهایی به دلیل اینکه افشای اشخاص وابسته ممکن است اطلاعاتی را آشکار کند که مدیران اجرایی نسبت به آنها حساس باشند، مانند وجود معاملات با خویشاوندان نزدیک مديران اجرايي.
• عدم شناخت کافی مديران اجرايي از الزامات استانداردهای حسابداری درباره اشخاص وابسته.

در مواردی که چنین کنترلهایی بی‌اثر است یا اصلاً وجود ندارد، حسابرس ممکن است نتواند شواهد حسابرسی کافی و مناسب درباره روابط و معاملات با اشخاص وابسته بدست آورد. در چنین مواردی، حسابرس طبق استاندارد 705[5]، پیامدهای آن را بر حسابرسی، از جمله گزارش حسابرس، مورد توجه قرار می‌دهد.

ت-14.   در گزارشگری مالی متقلبانه، مديران اجرايي اغلب كنترلهايي را زيرپا مي‌گذارند كه در شرايط معمول داراي اثربخشي عملياتي هستند[6]. وجود روابط همراه با كنترل يا نفوذ قابل ملاحظه با اشخاص طرف معامله واحد تجاري، خطر زيرپاگذاري كنترلها توسط مديران اجرايي را افزايش مي‌دهد زيرا چنين روابطي ممكن است انگيزه‌ها و فرصتهاي بيشتري را براي مديران اجرايي جهت انجام تقلب فراهم كند. برای مثال، وجود منافع مالی مديران اجرايي در برخی اشخاص وابسته ممکن است انگیزه‌هایی را برای زیر پا گذاردن کنترلها از طریق هدایت واحد تجاری بر خلاف منافع آن برای انجام معامله‌اي به نفع اشخاص وابسته، یا تبانی با این اشخاص یا کنترل اقدامات آنها، ایجاد کند. نمونه هایی از تقلبهای احتمالی به شرح زیر است:

• ایجاد شرایط ساختگی براي معاملات با  اشخاص وابسته که به منظور پنهان‌سازي منطق تجاری این معاملات طراحی شده است.
• زمينه‌سازي براي انتقال متقلبانه داراییها از/ به مديران اجرايي یا دیگران با مبالغی که به طور قابل ملاحظه‌ای بالاتر يا پایین‌تر از ارزش بازار آنها است.
• انجام معاملات پیچیده با اشخاص وابسته، مانند واحدهای تجاری با مقاصد خاص، که برای ارائه نادرست وضعیت مالی یا عملکرد مالی واحد تجاری سازماندهی شده است.

ملاحظات خاص واحدهای تجاری کوچک

ت-15.   فعالیتهای کنترلی در واحدهای تجاری کوچک احتمالاً رسمیت کمتری دارد و این واحدها ممکن است هیچ‌گونه فرایند مستند شده‌ای برای برخورد با روابط و معاملات با اشخاص وابسته نداشته باشند. مدیر- مالک ممکن است برخی از خطرهای ناشی از معاملات با اشخاص وابسته را، از طریق دخالت فعال در همه جنبه‌های اصلی معاملات، کاهش دهد یا به طور بالقوه این خطرها را افزایش دهد. در مورد چنین واحدهایی، حسابرس ممکن است از طریق پرس و جو از مدیران اجرايي به همراه سایر روشها مانند مشاهده فعالیتهای نظارتی مديران اجرايي، و وارسی اسناد و مدارك موجود، از روابط و معاملات با اشخاص وابسته و هر گونه کنترلهای موجود حاکم بر آن شناخت کسب کند.

صدور مجوز و تأیید معاملات و قراردادهای عمده (رک: بند 13-ب)

ت-16.   صدور مجوز به معناي دادن اجازه توسط شخص یا اشخاص ذيصلاح (از جمله مدیران اجرایی، ارکان راهبري یا صاحبان سرمايه) به واحد تجاری برای انجام معاملات خاص طبق معیارهای از قبل تعیین شده، خواه به صورت قضاوتی یا غیرقضاوتی، می‌باشد. تأیید به معناي پذیرش معاملات توسط آن اشخاص است مبني بر اینکه واحد تجاری معاملات مزبور را طبق معیارهای تعيين شده انجام داده است. نمونه‌هایی از کنترلهایی که واحد تجاری ممکن است برای صدور مجوز و تأیید معاملات و قراردادهای عمده با اشخاص وابسته یا معاملات و قراردادهای عمده خارج از روال عادی عمليات برقرار کند به شرح زير است:

• کنترلهای نظارتی به منظور تشخيص این‌گونه معاملات و قراردادها برای صدور مجوز و تأیید.
• تأیید شرایط و ضوابط معاملات و قراردادها توسط مدیران اجرایی، ارکان راهبري یا، در صورت لزوم، صاحبان سرمايه.

هشیاری نسبت به اطلاعات اشخاص وابسته هنگام وارسي سوابق و مدارک

سوابق یا مستنداتی که حسابرس ممکن است آنها را وارسی کند (رک: بند 14)

ت-17.   حسابرس ممکن است در حسابرسی، سوابق یا مدارکی را وارسی کند که اطلاعاتی درباره روابط و معاملات با اشخاص وابسته فراهم نمايد، برای مثال:

• تأییدیه‌هاي دريافتي از اشخاص ثالث، مديران اجرايي و اركان راهبري واحد تجاري توسط حسابرس (افزون بر تأییدیه‌های بانکی).
• اطلاعات تهیه شده توسط واحد تجاری برای مراجع نظارتی.
• دفتر سهام برای شناسایی سهامداران اصلی واحد تجاری.
• سوابق سرمایه‌گذاریهاي واحد تجاري و صندوق بازنشستگی كاركنان آن.
• قراردادها و توافق‌نامه‌ها با مدیران اجرايي كليدي یا ارکان راهبري واحد تجاری.
• قراردادها و توافق‌نامه‌های عمده خارج از روال عادی عملیات.
• صورتحسابها و مکاتبات خاص از جانب مشاوران واحد تجاری.
• تجدیدنظر در مفاد قراردادهای عمده توسط واحد تجاری در طی دوره.
• گزارشهای حسابرسان داخلی.
• مستندات ارسالی واحد تجاری برای سازمان بورس و اوراق بهادار (مانند اميدنامه).

توافق‌نامه‌هایی که ممکن است نشانگر وجود روابط یا معاملات با اشخاص وابسته‌اي باشد که قبلاً مشخص نشده‌ است

ت-18.   توافق‌نامه‌هاي رسمی یا غیررسمی بین واحد تجاری و یک یا چند شخص دیگر برای اهدافی چون موارد زیر تنظيم مي‌شود:

• برقراری رابطه تجاری.
• انجام انواع خاصی از معاملات با ضوابط و شرایط ويژه.
• ارائه خدمات معین یا پشتیبانی مالی.

نمونه‌هایی از توافق‌نامه‌هایی که ممکن است نشانگر وجود روابط و معاملات با اشخاص وابسته‌اي باشد که قبلاً مدیران اجرايي آنها را برای حسابرس مشخص نکرده‌اند عبارتند از:

• مشارکتهاي مدني.
• توافق‌نامه‌ ارائه خدمات به بعضی از اشخاص با ضوابط و شرایطي خارج از روال عادی عملیات.
• ضمانت‌نامه‌ها.

تشخيص معاملات عمده خارج از روال عادی عملیات (رک: بند 15)

ت-19.   کسب اطلاعات بیشتر راجع به معاملات عمده خارج از روال عادی عملیات، حسابرس را قادر می‌سازد تا امکان وجود عوامل خطر تقلب را ارزیابی و خطرهای تحریف بااهمیت را مشخص کند.

ت-20.   نمونه‌هایی از معاملات خارج از روال عادی عملیات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• معاملات پیچیده مربوط به تحصيل سهام.
• معاملات با واحدهای تجاری خارجی فعال در مناطقی که دارای قوانین تجاری ضعیفی هستند.
• واگذاري حق استفاده از دارايي یا ارائه خدمات مدیریتی توسط واحد تجاری به شخص دیگری بدون دریافت تمام يا بخشي از مابه‌ازای آن.
• معاملات فروش با تخفیف یا برگشت از فروشهای غیرعادی.
• معاملات با شرایط چرخشی برای مثال، فروش همراه با تعهد بازخرید.
• معاملات طبق قراردادهایی که شرايط آن قبل از انقضا تغییر کرده است.

شناخت ماهیت معاملات عمده خارج از روال عادی عملیات (رک: بند 15-الف)

ت-21.   كسب اطلاعات درباره ماهیت معاملات عمده خارج از روال عادی عملیات شامل شناخت منطق تجاری معاملات، و ضوابط و شرایط حاکم بر آن می‌باشد.

كسب اطلاعات درباره اینکه آیا اشخاص وابسته درگیر معاملات بوده‌اند یا خیر (رک: بند 15-ب)

ت-22.   یک شخص وابسته نه تنها به طور مستقیم و به عنوان طرف معامله می‌تواند در یک معامله عمده خارج از روال عادی عملیات نفوذ داشته باشد بلکه همچنین می‌تواند به طور غیرمستقیم و از طریق یک واسطه نیز این کار را انجام دهد. چنین نفوذی ممکن است نشانگر وجود یک عامل خطر تقلب باشد.

در ميان گذاشتن اطلاعات مربوط به اشخاص وابسته با ساير اعضاي گروه حسابرسی (رک: بند 16)

ت-23.   نمونه‌هايي از اطلاعات مربوط به اشخاص وابسته که ممکن است در اختیار ساير اعضای گروه حسابرسی قرار گیرد، به شرح زیر است:

• هويت اشخاص وابسته واحد تجاری.
• ماهیت روابط و معاملات با اشخاص وابسته.
• روابط یا معاملات عمده یا پیچیده با اشخاص وابسته که ممکن است نیازمند توجه خاص حسابرس باشد، به ویژه معاملاتی که مدیران اجرایی یا ارکان راهبري واحد تجاری در آنها مشارکت مالي دارند.

تشخيص و ارزيابي خطرهای تحریف بااهمیت مربوط به روابط و معاملات با اشخاص وابسته

عوامل خطر تقلب مربوط به اشخاص وابسته بسيار با نفوذ (رک: بند 18)

ت-24.   تسلط شخص یا گروه کوچکی از اشخاص بر مدیران اجرايي، در غیاب کنترلهای جایگزین، یک عامل خطر تقلب محسوب می‌شود[7]. نشانه‌های نفوذ بسيار زياد یک شخص وابسته شامل موارد زیر است:

• شخص وابسته‌ تصمیم‌های عمده تجـاری مدیران اجرایی یا ارکان راهبري را وتو کرده باشد.
• قطعيت انجام معاملات عمده منوط به تأیید شخص وابسته باشد.
• در خصوص طرحهای تجاری ارائه شده توسط شخص وابسته، میان مدیران اجرایی و ارکان راهبري واحد تجاری مذاکرات کمی صورت ‌گیرد یا اصلاً مذاکره‌ای انجام نشود.
• معاملات با شخص وابسته (یا خویشاوندان نزدیک شخص وابسته)، به ندرت به طور مستقل بررسی و تأیید ‌شود.

همچنین در صورتی که شخص وابسته در تأسیس و مدیریت واحد تجاری نقش تعیین‌کننده‌ای را ايفا كند، ممکن است نفوذ بسيار زيادي وجود داشته باشد.

ت-25.   در صورت وجود سایر عوامل خطر، وجود یک شخص وابسته بسيار با نفوذ ممکن است نشان‌دهنده خطرهای عمده تحریف بااهمیت ناشی از تقلب باشد. برای نمونه:

• تغييرات زیاد و غیرمعمول مدیران ارشد اجرايي یا مشاوران حرفه‌ای ممکن است نشانگر رویه‌ای غیراخلاقی یا متقلبانه در جهت تامین اهداف اشخاص وابسته باشد.
• استفاده از واسطه‌های تجاری برای معاملات عمده‌ای که منطق تجاری آنها روشن نیست، ممکن است نشانگر این باشد که شخص وابسته می‌تواند در چنین معاملاتی، از طریق کنترل این واسطه‌ها برای تامین اهداف متقلبانه، منافعی داشته باشد.
• شواهد بدست آمده راجع به مشارکت زیاد شخص وابسته در، یا تمایل به، انتخاب رویه‌های حسابداری یا تعیین برآوردهای عمده ممکن است نشانگر احتمال گزارشگری مالی متقلبانه باشد.

برخورد با خطرهای تحریف بااهمیت مربوط به روابط و معاملات با اشخاص وابسته (رک: بند 19)

ت-26.   ماهیت، زمان‌بندی اجرا و میزان روشهای حسابرسی لازم که حسابرس ممکن است در برخورد با خطرهای تحریف بااهمیت برآوردی مربوط به روابط و معاملات با اشخاص وابسته انتخاب کند به ماهیت آن خطرها و شرایط واحد تجاری بستگی دارد[8].

ت-27.   چنانچه ارزيابيهاي حسابرس نشان دهد خطر تشخيص نادرست يا افشاي ناكافي معاملات با اشخاص وابسته (به دليل وجود تقلب يا اشتباه) طبق استانداردهاي حسابداري، عمده است، آزمونهاي محتوايي از قبيل موارد زير را اجرا مي‌كند:

• دریافت تأییدیه درباره جنبه‌های خاص معاملات با اشخاص ذيربطي چون بانکها، مشاوران حقوقی، ضمانت‌کنندگان یا نمایندگیها يا مذاكره با آنان در اين خصوص (در صورت امکان و نبود موانع قانونی، مقرراتی یا ضوابط اخلاق حرفه‌ای).
• دریافت تأییدیه درباره اهداف، شرايط خاص یا مبالغ معاملات با اشخاص وابسته (در مواردي كه حسابرس به این نتیجه می‌رسد که احتمالاً واحد تجاري پاسخ اشخاص وابسته به حسابرس را تحت تأثیر قرار مي‌دهد، این روش حسابرسی ممکن است اثربخشی کمتری داشته باشد).
• مطالعه صورتهای مالی و سایر اطلاعات مالی مربوط به اشخاص وابسته (در صورت لزوم و در دسترس بودن) برای دستیابی به اطلاعات مربوط به نحوه شناسايي این معاملات در سوابق حسابداری اشخاص وابسته.

ت-28.   اگر حسابرس به واسطه وجود شخص وابسته بسيار بانفوذ، خطر تحریف بااهمیت ناشی از تقلب را عمده ارزيابي كرده باشد ممکن است علاوه بر الزامات کلی استاندارد حسابرسی 240، برای کسب شناخت از روابط تجاری که شخص وابسته ممکن است به صورت مستقیم یا غیرمستقیم با واحد تجاری برقرار کرده باشد، و برای تشخیص نیاز به آزمونهای محتوای لازم، روشهایی مانند موارد زیر را اجرا کند:

• پرس و جو از مدیران اجرایی و ارکان راهبري واحد تجاری و مذاکره با آنها.
• پرس و جو از اشخاص وابسته.
• وارسی قراردادهای عمده با اشخاص وابسته.
• كسب اطلاعات از منابع برون‌سازماني، مانند جستجو از طریق اینترنت یا پایگاههای اطلاعاتي تجاری.
• بررسی گزارشهای خبرگیری از کارکنان، در مواردی که چنین گزارشهایی نگهداري شده باشد.

ت-29.   حسابرس ممکن است با توجه به نتایج روشهای ارزيابي خطر، کسب شواهد حسابرسی را بدون آزمون کنترلهای واحد تجاری برای روابط و معاملات با اشخاص وابسته، مناسب بداند. با این وجود، در برخی شرایط ممکن است کسب شواهد کافی و مناسب از طریق اجرای آزمونهای محتوا به تنهایی در رابطه با خطرهای تحریف بااهمیت مربوط به روابط و معاملات با اشخاص وابسته امکان‌پذیر نباشد. برای مثال، در مواردی که معاملات درون‌گروهی بین واحد تجاری و بخشهاي آن متعدد باشد و حجم عمده‌اي از اطلاعات در خصوص این معاملات به صورت الکترونیکی و در یک سیستم اطلاعاتي یکپارچه، شروع، پردازش و گزارش می‌شود، حسابرس ممکن است به این نتیجه برسد که طراحی آزمونهای محتوای اثربخش که خطرهای تحریف بااهمیت مربوط به این معاملات را به یک سطح پایین قابل قبول کاهش دهد، امکان‌پذیر نیست. در چنین مواردی طبق الزامات استاندارد 330، حسابرس برای کسب شواهد کافی و مناسب راجع به اثربخشی کنترلهای مربوط[9]، بايد کنترلهای حاکم بر کامل بودن و صحیح بودن ثبت روابط و معاملات با اشخاص وابسته را آزمون کند.

تشخيص اشخاص وابسته و معاملات عمده با اشخاص وابسته‌اي که قبلاً مشخص یا افشا نشده‌ است

انتقال اطلاعات اشخاص وابسته اخیراً مشخص شده به ساير اعضاي گروه حسابرسی
(رک: بند21-الف)

ت-30.   انتقال سریع اطلاعات اشخاص وابسته‌ای که اخیراً مشخص شده به سایر اعضای گروه حسابرسی، آنها را در تعيين آثار این اطلاعات بر نتایج اجرای روشهای ارزيابي خطر، از جمله نیاز به ارزيابي مجدد خطرهای تحریف بااهمیت ياري مي‌دهد.

آزمونهای محتوای مربوط به اشخاص وابسته و معاملات عمده با اشخاص وابسته‌اي که اخیراً مشخص شده است (رک: بند21-پ)

صفحه     1      2      3